6. Đội trưởng

Bây giờ mạ tôi đang chìm trong giấc ngủ thỏa thuê sau bốn giờ vất vả kéo cổ tôi ra đời. Ba tôi không thế, ông tỏ ra lo lắng nhiều hơn. Từ ngày ông bác Vĩ “dinh tê” vào Sài Gòn ba tôi mất hẳn mọi nguồn tiếp tế, sáu mươi bảy đồng năm hào lương của một anh phó ban tuyên huấn huyện ủy không gánh nổi một gia đình sáu đứa con vừa có thêm tôi là bảy.

Ba tôi không thể làm thêm gì, đảng viên không được chân trong chân ngoài, đó là điều cấm kị số một. Vả, dầu có được phép làm thêm ông cũng chẳng có việc gì để làm. Ruộng đất vườn tược đã sung vào hợp tác, đống chữ nghĩa ông có từ thời Pháp thuộc chẳng những không dùng được để kiếm sống mà còn có nguy cơ gây hại ông bất cứ lúc nào. Ba tôi đang cố công tẩy não cho bằng hết đống chữ nghĩa kia, khốn thay cái  trời  phú cho ông đã làm hại ông, chữ nghĩa đã lọt vào đầu ông hầu như không có lối thoát.

Một ngày ở ban tuyên giáo huyện bằng ngàn thu ở ngoài. Buổi sáng đúng bảy giờ không sai một phút cả năm cái bàn đủ người, ai nấy sấp mặt vào đống tài liệu “nghiên cứu” say sưa nhưng ba tôi biết chắc chẳng ai thèm đọc, bởi vì ông cũng thế. Đọc cái gì khi chưa đọc người ta cũng đã biết trong đó nói gì. Một lô sáo ngữ và khẩu hiệu lặp đi lặp lại ngày này qua tháng khác đến nỗi ai nấy đã thuộc làu. Đến tám giờ ông trưởng ban báo ông đi họp chỗ nọ chỗ kia, hai anh chuyên viên báo về cơ sở chỗ nọ chỗ kia, cô văn thư báo đưa công văn đến chỗ nọ chỗ kia. Một mình ba tôi trơ khấc cùng với năm cái bàn trống.

 Không phải ba tôi không biết nói dối, ông thừa sức bịa chuyện nhằm thoát khỏi căn phòng ám khói, nơi chứa đựng hai thứ duy nhất là nghị quyết và khẩu hiệu. Nếu bỏ chạy lăng nhăng chẳng kiếm được xu nào thì thà ngồi một chỗ đọc báo sướng hơn.

 Ba tôi đọc báo Nhân dân từ chữ đầu tiên cho đến chữ cuối cùng là giá báo, lại đọc ngược từ chữ giá báo lên đến chữ đầu tiên vừa đọc vừa dò lỗ chính tả, lại đọc từ chữ đầu tiên đến chữ giá báo vừa đọc vừa gạch đít và đánh dấu những chỗ quan trọng, lại đọc ngược từ chữ giá báo lên đến chữ đầu tiên vừa đọc vừa phân loại bài, lại đọc từ chữ đầu tiên đến chữ giá báo vừa rút ra những gì cho công tác tuyên giáo. Ba tôi nổi tiếng khắp tỉnh vì thành tích luôn luôn thuộc làu báo Nhân dân. Với trí nhớ  trời cho ông có thể nhắm mắt đọc ngược từ chữ giá báo đến chữ đầu tiên không vấp một chữ nào, khiến cán bộ đảng viên khắp tỉnh phải kinh sợ.

Chẳng qua ba tôi đọc báo Nhân dân để khỏi phải chạy lăng nhăng, ông kiên quyết không để một xu nào rơi rụng trong tổng số sáu mươi bảy đồng năm hào, món tiền duy nhất trong tháng ông có. Ba tôi hy vọng đọc báo Nhân dân cũng là cách hữu hiệu để tẩy cho sạch món “ văn hóa lai căng”, “văn hóa độc hại” ông lỡ thu nạp thuở học trò. Không ai ép ba tôi phải tẩy não cả, ông tự nguyện làm việc đó chỉ vì ông tin chúng lai căng thật, độc hại thật. Trước đó thì không, không bao giờ ba tôi tin tưởng ngớ ngẩn như vậy. Vốn tri thức ba tôi có thực ra cũng chẳng có gì ghê gớm, nhưng ở cái thời quá nửa số dân không biết chữ chúng là niềm kiêu hãnh và hy vọng của ông. Kiêu hãnh vì hơn người hy vọng để giúp đời, trước khi bản án tử hình giáng xuống đời ông  đó là niềm tin bất hủ.

Chỉ  sau khi thoát khỏi bản án tử hình ông đã giật mình nhận ra tất cả những gì ông học được chẳng những vô ích vô nghĩa vô tích sự mà còn vô cùng nguy hiểm. Ba tôi nhúng niềm tin bất hủ ấy xuống bùn đen, ông biết nếu không khẩn trương tẩy não cho sạch sẽ thì bản án tử hình sẽ quay lại với ông bất cứ lúc nào. Thực tế đã diễn ra đúng như vậy, chuyện bắt đầu trước  ngày tôi ra đời 120 ngày, ngày cuối cùng năm 1955.

Năm đó ba tôi  đương kim chủ tịch Thị trấn. Ông làm chủ tịch Thị trấn được tám năm, từ cuộc cách mạng long trời lỡ đất năm 1945 đến cuộc cách mạng long trời lỡ đất năm 1953. Nói thế cũng không chuẩn, thực ra trong cải cách ruộng đất chủ tịch thị trấn Phạm Vũ chỉ làm chân điếu đóm cho Đội trưởng, theo đúng nghĩa đen của từ này. Đội Trưởng mới thực là người có uy quyền số một Thị Trấn, chủ tịch Thị Trấn Phạm Vũ chỉ là người giúp việc và kẻ phát ngôn cho ông, nói vậy cho nhanh. Từ ngày đội cải cách về công tác, ba tôi chỉ làm đúng hai việc, một là lo đủ cơm rượu cho đội cải cách, hai là làm điếu cày và kiếm thuốc lào cho Đội Trưởng.

Đội trưởng là ai?

Cao một mét tư, vòm ngực rộng chân tay vạm vỡ gân guốc, Đội trưởng vốn là lực điền số 1 làng Trung, chuyên cày thuê cuốc mướn cho cả làng, tay chân thân tín của lý trưởng làng Trung, phụ trách việc cầm dao phay đi đòi nợ, đòi thuế điền thổ và thuế thân cho Lý trưởng. Nợ và thuế là hai thứ ở đâu dân chúng cũng cù nhầy lần lữa, nếu không có đội trưởng xách dao phay đến tận nhà khó lòng lý trưởng làng Trung tận thu được hết. Là chỗ thân tín, Đội trưởng được vào ra nhà Lý trưởng thoải mái bất kể ngày đêm, cơ hội để Đội trưởng ngủ hết lượt ba bà vợ trẻ của lý trưởng. Cả ba bà chưa có ai có con với Lý trưởng bỗng thình lình có chửa đồng loạt khiến Lý trưởng không thể không nghi ngờ.

Lý trưởng vờ báo đi đánh tổ tôm suốt đêm không về rồi quay lại rình, dĩ nhiên Lý trưởng bắt được quả tang, điều ấy chẳng có gì đáng kể. Điều đáng kể nhất, cũng là điều Lý trưởng khâm phục nhất, là những gì Lý trưởng chứng kiến trong đêm núp rình đó. Đầu hôm Lý trưởng thấy Đội trưởng ngủ với bà Ba ở cây rơm, giờ sau Lý trưởng thấy Đội trưởng ngủ với bà Hai ở nhà ngang ,  giờ sau nữa Lý Trưởng thấy Đội trưởng ngủ với bà Cả ở nhà chính. Đến nửa đêm Lý trưởng tưởng thế là xong, nhưng không, Lý trưởng lại thấy Đội trưởng lại ngủ với bà Hai ở cây rơm, ngủ với bà Cả ở nhà ngang, ngủ với bà Ba ở nhà chính. Đến canh ba Lý trưởng tưởng thế là xong, nhưng không, Lý trưởng lại thấy Đội trưởng ngủ một lúc cả ba bà trong nhà chính, vừa ngủ vừa hú hét kinh người.

Lý trưởng không ghen, Lý trưởng chỉ muốn biết thực hư thế nào để có cớ thảy ca ba bà ra khỏi nhà, tậu về ba bà khác, Lý trưởng tính làm vậy lâu rồi nhưng chưa tìm được nguyên cớ. Đêm núp rình đã cho Lý trưởng biết, đêm đêm khi Lý trưởng ngủ với bà Cả ở nhà ngang Đội trưởng ngủ với bà Ba ở cây rơm, khi Lý Trưởng ngủ với bà Hai ở cây rơm Đội trưởng ngủ với bà Cả ở nhà Chính, khi Lý trưởng ngủ với bà Ba ở nhà chính Đội trưởng ngủ với bà Hai ở nhà ngang. Còn khi Lý trưởng đi vắng  dĩ nhiên Đội trưởng ngủ một lúc cả ba bà ở chỗ nào họ thấy thích. Đó là nguyên lý hủ hóa hình tam giác của Đội trưởng, lần đầu tiên Lý trưởng chứng kiến, khẳng định Đội trưởng là thiên tài hủ hóa.

Lý trưởng thủng thẳng bước vào nhà chính, vỗ vỗ mông Đội trưởng, nói thằng ni khá thiệt, nhất mi đó. Lời khen thành thực đã bị Đội trưởng đáp lại bằng cú đạp thẳng vào ngực, Lý trưởng ngã bật ngửa đập đầu vào cối đá, vỡ sọ chết ngay lập tức. Cũng ngay lập tức Đội trưởng chạy ra khỏi nhà, chạy thẳng lên chiến khu Chóp Chài , căn cứ địa của Việt Minh, mau chóng gia nhập vào đội ngũ diệt ác trừ gian, tiếp tục cầm giao phay giết ác trừ gian khắp huyện, kể từ đó Đội trưởng nổi tiếng khắp chiến khu. Nếu không nghiện gái như nghiện thuốc phiện chắc Đội trưởng đã làm to lắm rồi, đâu chỉ là anh Đội trưởng đội cải cách.

Phải nói Đội trưởng nghiện gái như nghiện thuốc lào mới đúng. Đội Trưởng nghiện thuốc lào rất nặng, cảm tưởng nếu không có thuốc lào Đội trưởng sẽ chết bất đắc kì tử. Luôn luôn trong tay Đội Trưởng là cái điếu cày, kể cả khi đi xia.  Gần hai năm Đội trưởng về Thị trấn thực hiện cuộc cải cách, tức cuộc cách mạng long trời lỡ đất, dân chúng đã biết Đội trưởng nghiện thuốc lào như thế nào. Đội  trưởng đã cho ba tôi và hơn một vạn dân Thị trấn biết, Đội trưởng không nghiện để mà nghiện, nếu cái ghế là phương tiện ngôn ngữ của ông trưởng giả trong kịch của Molière thì thuốc lào là phương tiện ngôn ngữ của Đội trưởng.

Một phát biểu của Đội Trưởng luôn luôn được chia làm ba giai đoạn, luôn luôn như thế mỗi khi Đội Trưởng  nói với quần chúng.

Đầu tiên là giai đoạn thông nõ. Đội Trưởng ngồi xoi nõ rất kĩ, vừa nói vừa xoi, làm người ta chú ý bằng đôi ba câu vu vơ thỉnh thoảng cất lên rồi im bặt, thay vào đó là cái nhìn lừ lừ vào cử tọa, cho biết cái điều Đội trưởng muốn nói chưa được nói ra đâu. Đội trưởng gằm mặt xoi nõ, xoi đi rồi xoi lại, mặt không một lần ngẩng lên. Im lặng đến ngạt thở kéo dài chừng năm phút, khi đó Đội Trưởng mới ngẩng lên, giai đoạn thông nõ kết thúc.

Kế đến là giai đoạn châm đóm. Giai đoạn này lắm khi diễn ra rất lâu. Đội Trưởng cứ cầm cái đóm nói miết, nói cho đến khi lửa tắt, lại châm đóm, lại nói, lại lửa tắt, lại châm đóm, lại nói, lại lửa tắt, lại châm đóm, lại nói,  lại lửa tắt, lại châm đóm, lại nói, lại lửa tắt, lại châm đóm, lại nói... có khi hơn nửa giờ.

           Cuối cùng là giai đoạn rít. Giai đoạn này mở đầu bằng tiếng rít điếu cày vang lên như một tràng liên thanh, Đội trưởng ngửa cổ khoan khoái để cho khói thuốc cuồn cuồn tuôn ra cho bằng hêt, súc ngụm nước, nhổ cái toẹt, nói rứa đo. Tiếng rứa đo chua lòm kết thúc ba giai đoạn thuốc lào của Đội trưởng.

 Khắp Thị Trấn không ai hút thuốc lào, đấy là thứ thuốc dành cho dân nghiện xứ Bắc, cả tỉnh chỉ độc nhất một hàng thuốc lào ở Thị xã Hoa Hồng, cách Thị Trấn quê tôi bốn chục cây số. Cứ hai ngày ba tôi lại đạp xe vượt bốn chục cây số đường trường mua cho Đội Trưởng hai lạng thuốc. Chỉ mua đúng hai lạng không hơn, nếu quá đi sẽ bị Đội Trưởng phê cho là làm lãng phí của cải của nhân dân. Chẳng có nhân dân nào cả, tiền túi của ba tôi, ấy là Đội Trưởng thích hành ba tôi. Đội Trưởng giải thích với anh em trong đội cải cách, nói đó là biện pháp thử thách tinh thần cách mạng của Chủ tịch thị trấn Phạm Vũ, một kẻ xuất thân không lấy gì tốt đẹp cho lắm.

Trong các cuộc họp đội thường kì, đêm nào cũng phải họp gọi là thường kì, dĩ nhiên ba tôi không được dự, Đội Trưởng hay kể cách đây 23 năm chính cha Đội Trưởng là một trong sáu phu kiệu è cổ khiêng kẻ đỗ đầu diplome của thực dân Pháp bẩn thỉu đi bộ bốn chục cây số đường trường, từ thị xã Hoa Hồng về thị trấn Linh Giang, hai bên đường đầy những bọn ngu xuẩn chào đón.

Có lẽ vì thế mà Đội Trưởng muốn đích thân Chủ tịch thị trấn Phạm Vũ phải đi mua thuốc lào cho Đội Trưởng, không được nhờ bất kì ai mua hộ, dù Chủ tịch thị trấn Phạm Vũ có hơn một vạn quần chúng trong tay. Nếu Đội Trưởng bắt được Chủ tịch thị trấn Phạm Vũ nhờ ai đó mua thuốc lào thay mình, ông sẽ bị Đội Trưởng cảnh cáo là lợi dụng quần chúng để tư lợi. Nếu Chủ tịch thị trấn Phạm Vũ giở trò tháu cáy mua sẵn cả ba lô thuốc lào rồi đưa từng hai lạng một cho Đội Trưởng thì nguy cơ dao kề cổ là cái chắc, vào mùa đấu tố tội thiếu trung thực có thể ngang với tội phản quốc.

Ba tôi biết rất rõ điều đó, theo cách mạng từ năm 19 tuổi ông biết quá rõ lực lượng cầm dao phay theo cách mạng, không thể đùa với đám này được. Để yên tâm ăn ngon ngủ yên với lực lượng cầm dao phay theo cách mạng tốt nhất răm rắp làm theo họ, hai lạng thuốc lào là hai lạng thuốc lào, cấm cãi. Vốn dĩ là người cẩn thận, ông đã cân đi cân lại với các loại cân khác nhau để biết chắc là đúng hai lạng trước khi mang về cho Đội Trưởng. Chưa khi nào Đội Trưởng cân lại, ông chỉ cầm gói thuốc lào tung nhẹ, nhìn như soi vào mắt ba tôi, nói ri có đúng hai lạng không hè. Thế cũng đủ cho tóc gáy ba tôi dựng ngược.

 Việc thứ hai còn khốn nạn hơn việc thứ nhất, là việc ba tôi phải liên miên làm điếu cày cho Đội Trưởng. Kĩ nghệ làm điếu cày ba tôi học được từ thủa ở chiến khu Chóp Chài khi ông may mắn sống cùng lán với các cán bộ miền Bắc, đã được Đội Trưởng phát hiện và tận dụng triệt để. Nếu ba tôi không khoe với Đội Trưởng về khả năng chế tạo điếu cày có một không hai của mình, đặc biệt kĩ nghệ làm nõ điếu bằng gỗ cây mưng đượm khói và kêu cực to, thì Đội Trưởng sẽ không một vài ngày đập vỡ một điếu cày, thậm chí có ngày Đội Trưởng điên tiết đập vỡ hai ba cái liền, nhất là thời kì xử bắn liên miên những tên phản động.

 Đội Trưởng đã phát minh ra lệnh xử bắn bằng cách đập vỡ điếu cày, từ thời trung cổ đến giờ tuyệt không ai nghĩ ra.

 Chiếc bàn đã kê sẵn, trên đó tất nhiên có sẵn cái điếu cày, bó đóm và gói thuốc lào Vĩnh Bảo. Tên phản động đã quỳ sẵn trước cái bàn kê sẵn giữa một ngàn quần chúng lúc nào cũng có sẵn. Đội Trưởng thong thả bước ra giữa rạo rực tiếng hô muôn năm và đả đảo của một ngàn quần chúng nhiệt tình cách mạng lẫn với nhiệt tình tò mò.

Đội Trưởng ngồi xuống thong thả thực hiện ba giai đoạn thuốc lào của mình. Giai đoạn thông nõ. Đội Trưởng lầm bầm đôi ba câu vu vơ chẳng ai nghe được. Thực tế Đội Trưởng cũng chẳng cần ai nghe, nhưng cái nhìn lừ lừ vào tên phản động và một ngàn quần chúng của Đội trưởng thì ai cũng phải nhìn thấy. Cái nhìn kết thúc giai đoạn thông nõ thật đáng sợ, bởi vì nó báo trước một cái chết sắp bắt đầu.

 Giai đoạn châm đóm. Tất nhiên giai đoạn này diễn ra rất lâu. Đội Trưởng châm đóm và nói, đầu tiên nói với tên phản động về tội trạng của hắn, sau đó nói với một ngàn quần chúng về tội trạng của hắn, rồi lại  nói với người ghi biên bản về tội trạng của hắn, cuối cùng tuyên bố với quần chúng về tội trạng của hắn. Tóm lại tội trạng của hắn thế nào thì một ngàn quần chúng nghe thế thôi chứ không cần biết, chỉ cần biết hắn là tên phản động và hắn đáng tội xử bắn. Thế là qua đủ.

 Đội Trưởng cầm cái đóm nói miết, đóm tắt, Đội trưởng ngước lên, ba tôi vung tay hướng dẫn một ngàn trăm quần chúng hô muôn năm và đả đảo. Đội Trưởng thong thả châm đóm, lại nói, lại đóm tắt. Đội trưởng ngước lên, ba tôi vung tay lên hô muôn năm và đả đảo. Đội trưởng  lại châm đóm, lại nói, lại đóm tắt. Đội trưởng lại ngước lên, ba tôi vung tay lên hô muôn năm và đả đảo. Đội trưởng lại châm đóm, lại nói, lại đóm tắt. Đội trưởng ngước lên, ba tôi vung tay lên hô muôn năm và đả đảo…Cuộc hành hình nhờ vậy thật  rạo rực khí thế cách mạng, khó nơi nào sánh được.

 Tiếng rít điếu cày vang lên như một tràng liên thanh báo hiệu giai đoạn cuối cùng sắp hoàn thành. Đội Trưởng ngửa cổ khoan khoái để cho khói thuốc cuồn cuồn tuôn ra cho bằng hêt. Đội trưởng thong thả súc ngụm nước, nhổ cái toẹt, nói rứa đo. Đội Trưởng dướn lên, mở to mắt nhìn tên phản động, tay nắm lấy cái điếu cày. Chậm rãi và khoan thai, Đội trưởng từ từ đưa cái điếu cày lên cao rồi đột ngột giáng cực mạnh xuống bàn, quát một tiếng như sấm, nói tử hình! Cái điếu cày vỡ tan.

Thế là xong. Việc còn lại là của ba tôi: chôn cất tử thi và cạy cục làm điếu cày khác cho Đội Trưởng. Việc nào cũng khẩn cấp. Chôn cất thật nhanh để chấm dứt ngay tiếng kêu la, khóc lóc của đám quần chúng chậm tiến, tức người nhà của kẻ vừa bị hành hình. Làm điếu cày cũng thật nhanh vì Đội Trưởng không thể vắng nó quá nửa tiếng đồng hồ.

Rút từ truyện dài Những chuyện có thật và bịa đặt của tôi